0
- sáu -
Trại tập trung Yên Bái.
*******
Sau hai vòng lượn, phi cơ đáp xuống một đường băng nào đó không bằng phẳng, làm phi cơ nhảy tưng tưng. Phi cơ dừng hẳn. Động cơ tắt. Lại ra lệnh:
“Mọi người ngồi yên tại chỗ chờ mở còng.”
Ấy vậy mà khi xuống phi cơ có một anh (tôi quên tên) vẫn còn cái còng trong tay. Mãi khi những chiếc Molotova lệt bệt tới, họ mới tìm được cái chìa khóa mở còng. Tôi lượm được sợi dây ni-lông dùng cột lạp xưởng:
“Đúng là mình đến cùng địa điểm với các anh đi trước rồi, sợi dây này đủ chứng minh điều đó.”
“Trên đất Bắc, nhất là ở cái phi trường đèo heo gió hú này làm gì có lạp xưởng.”
Tôi trông thấy 2 chiếc phản lực cơ Mig họ giấu trong rừng chồi bên ngoài phi trường một khoảng cách, đúng là 2 chiếc này tôi đã trông thấy trên một tấm không ảnh hồi cuối năm 1974 do Phòng 2 Tổng Tham Mưu cho xem. Tôi quay sang các bạn:
“Các anh ơi! Chắc chắn là chúng mình đang ở vùng núi trên đất Bắc rồi, vì 2 chiếc Mig này tôi thấy trong không ảnh nhưng không nhớ chính xác nơi đây.”
Anh Luân nói:
“Tôi là dân Bắc Kỳ chính cống mà cũng chịu. Không biết đây là đâu nữa, vì mấy cây gồi này không nói lên được điều gì hết.”
Mỗi xe 20 người cùng với mớ hành lý ít ỏi. Tất cả ngồi trên đống tài sản của mình vì chỉ có sàn xe chớ không có băng ngồi. Tôi ngồi khoảng giữa xe. Ngoài tên lính cộng sản tài xế, còn có một tên ngồi cạnh, và hai tên nữa ngồi trên tấm bửng xe, một tay vịn mui xe một tay cầm súng hướng vào trong xe. Mui và hai bên hông xe phủ kín mít bằng “tấm bạt”, chỉ còn thấy một mảng trời xanh nho nhỏ xa xa, qua khoảng trống giữa hai tên lính cộng sản ngồi trên bửng sau. Tôi nhìn qua nhìn lại trong cái khoảng không gian bé xíu chỉ là do tò mò chớ thật ra có biết đây là nơi nào đâu. Ấy vậy mà bị một tên quát:
“Anh kia, không được quan sát địa hình.”
“Tôi nhìn ra trước mặt tôi mà.”
“Anh không được lý luận.”
Tôi vừa cười vừa nhìn sang anh Luân, cũng bị quát:
“Tại sao anh cười?”
“Anh đâu có cấm tôi cười.”
Hắn quát to: “Im.”
Nghĩ sao không biết, đôi mắt hắn xoáy vào tôi, gằn giọng:
“Bọn ngoan cố.”
Gần như đám cộng sản này từ cấp lớn xuống đến cấp bé, khi thấy đuối lý thì phun ra hai chữ ngoan cố để bịt miệng kẻ thù trước mặt.
Anh Luân nói khẽ:
“Nói với mấy thằng chó đẻ này làm mẹ gì cho thêm tức.”
Đoàn xe dừng lại. Chúng tôi từng hai người một, xuống xe. Bên tay phải là thị xã Yên Bái nhưng phút chốc bị che khuất bởi một đám đàn bà và đám “oắt tì” (con nít) kéo đến với thái độ sừng sỏ. Miệng hét tay xỉa xói vào nhóm chúng tôi đang chầm chậm xuống bờ sông để lên phà. Họ đứng cách chúng tôi khoảng chục thước, cùng lúc đến mấy chục cái miệng oan oác:
“Đồ bán nước. Giết hết chúng nó đi.”
“Đồ ăn thịt con nít. Đem bắn hết đi.”
“Bọn giặc lái giết người. Cho nó rục xương trong rừng đi.”
Đám lính cộng sản áp tải chúng tôi có vẻ hài lòng với nụ cười của tụi nó khi thấy đám phụ nữ và trẻ con sỉ vả chúng tôi. Chúng tôi im lặng. Lên phà. Cho dẫu mỗi chúng tôi có suy nghĩ gì đi nữa, tôi nghĩ, cũng đều ngỡ ngàng qua “cú sốc” đầu tiên kể từ ngày thua trận! Nhưng ngay bước đầu trên đất xã hội chủ nghĩa 20 năm, sự kiện vừa qua chứng tỏ cộng sản đã nhồi nhét trong đầu người dân từ bé đến lớn một lòng căm thù chúng tôi không thể nào tưởng tượng đến như vậy. Họ nói chúng tôi ăn thịt con nít! Điều này làm tôi nhớ lại câu hỏi của một tên cộng sản mà anh Nguyễn Kim Sơn giới thiệu là cán bộ, khi anh hướng dẫn đến nhà tôi phỏng vấn có thu hình vào những ngày đầu tháng 5 năm 1975. Hắn hỏi tôi:
“Anh là Đại Tá, chắc anh giết nhiều con nít lắm mới được quân hàm đó phải không?”
Rõ ràng là từ trong quân ra đến dân và từ già đến trẻ trên cái đất xã hội chủ nghĩa này, chỉ có một cách hiểu một cách nói mà thôi!
Tiếng anh bạn bên cạnh kéo tôi lại thực tế:
“Đây là phà Ô Lâu trên thượng nguồn Sông Hồng. Ngày trước tôi có qua phà này khi tham gia trận đánh Nghĩa Lộ. Vậy là tụi nó đưa mình vô cánh rừng già phía Nam Yên Bái rồi.”
Phà Ô Lâu, chỉ là chiếc xà-lan có chiếc tàu kéo cặp bên hông đẩy đi. Nó không giống bất cứ chiếc phà nào ở Mỹ Thuận hay Cần Thơ cả. Cũ kỹ già nua mà lỗi thời nữa. Sông Hồng Hà mà tôi học trong sách “Quốc Văn Giáo Khoa Thư” từ cuối những năm 30, bây giờ mới trông thấy, nhưng là trông thấy trong một tình cảnh hoàn toàn ngoài ý muốn.
Phà vừa cặp bến, anh Vũ Tiến Phúc (Đại Tá Pháo Binh) xin đi cầu (đại tiện) vì đau bụng chịu không nỗi nữa. Tụi nó không cho. Mãi đến khi thấy anh Phúc nắm cái quần đi tới đi lui với dáng vẻ iquýnh quáng vì phân bón xã hội chủ nghĩa ưu việt sắp … ra quần, chúng nó mới cho anh chui vô rừng giải quyết.
Sang bên kia, đoàn xe lại lăn bánh trên đường liên tỉnh 37. Cuối đường này nối vào đường liên tỉnh 32 đến Nghĩa Lộ, tiếp tục theo hướng tây bắc sẽ đến Lai Châu. Lại có một đám đàn bà con nít “dàn chào” nữa. Họ đứng một bên đường, ném đá vào xe trúng tấm bạt nghe lịch bịch. Khi xe qua khỏi, tôi thấy mấy cái miệng nhóp nhép lia lịa. Họ chửi họ nghe luôn chớ chúng tôi có nghe gì đâu. Nghĩ đến con người trong cái xã hội chủ nghĩa này mà tức cười, nhưng không dám cười. Cười là bị quát mà. Họ chẳng khác những cái máy cát-xét, thu thế nào phát ra thế ấy!
Khoảng 12 giờ trưa, đoàn xe dừng lại một ngã ba đường đất đá. Nhìn thấy căn trại chỉ là mấy cái nhà ọp ẹp xa xa, có lẽ cũng cả cây số chớ không ít. Ngay ngày đầu tiên trên đất Bắc, chúng tôi phải đội cái nắng oi bức của mùa hè khắc nghiệt so với cái nắng hiền hòa trong Nam. Mọi người tay xách nách mang, mồ hôi nhuễ nhoại. Trông thấy mấy anh mập quá kích thước, mang xách lỉnh kỉnh vừa đi vừa thở một cách nặng nhọc mà áy náy, nhưng giờ phút này có ai tiếp được ai đâu! Nhiều anh phải cả tiếng đồng hồ sau mới lê thê lếch thếch đến trại! Khu vực này ở nam tây nam thị xã Yên Bái khoảng 6 cây số.
Trại nhà ngói.
Ở đây gọi là “trại nhà ngói”. Trại này có một dãy nhà duy nhất lợp ngói. Dài khoảng 20 thước và 6 thước ngang. Nối dài là một dãy nhà tranh dài khoảng 10 thước. Xéo về bên trái là hai dãy nhà tranh đâu lưng nhau, cũng dài khoảng ấy. Trước mặt dãy phía sau là cái nhà bếp với 4 cái chảo lớn. Ngoài cổng vào có cái chuồng bò cũ, đã có một số anh đến trước ở trong đó. Hơn 300 Đại Tá thua trận, chen chúc nhau trong mấy dãy nhà này, thì liệu cái cõi không gian bé tí của mỗi chúng tôi được bao nhiêu? Hơn 20 anh em trong số chúng tôi vừa đến -tôi trong số này- ở ngoài sân. Nói cho đúng là ở ngoài rừng. Chúng tôi chọn ở cuối dãy nhà tranh, đạp cỏ cho rạp xuống rồi để đồ đạc lên, những gì có quai máng thì máng lên nhánh cây rừng.
Anh Nguyễn Ngọc Điệp đến đây trong chuyến trước. Anh cho tôi chén cơm độn bắp. Anh nói là chén cơm này anh để dành từ hôm qua, sáng một nửa chiều một nửa để làm phần điểm tâm sáng hôm nay. Khi nghe bọn nó nói là chúng tôi sắp đến nên anh nhịn ăn dành lại cho tôi! Thật lòng mà nói, bưng chén cơm mà nước mắt rưng rưng, bởi … tôi đang đói!
Họ bảo chúng tôi tập trung ra sân và tổ chức mà họ gọi là “biên chế” thành từng Tổ. Mỗi Tổ 20 người, do một sĩ quan làm “quản giáo”. Tên Trung Úy phó trại trưởng, sau khi tổ chức xong, hắn phun ra bài học đầu tiên:
“Các anh là những người theo chân đế quốc, bóc lột nhân dân, đó là tội chết. Nhưng đảng với nhà nước khoan hồng, không giết, lại cho các anh tập trung để chúng tôi dạy dỗ các anh biết lao động, biết làm ăn lương thiện mà nuôi vợ nuôi con. Chúng tôi được đảng với nhà nước giao trách nhiệm dạy dỗ các anh. Chúng tôi là thầy của các anh, là cha mẹ của các anh …”
Nghe đến đây tôi cảm thấy lùng bùng lỗ tai. Cạnh tôi, anh Dương Hiếu Nghĩa (Đại Tá Thiết Giáp) nói khẽ:
“Thằng chó đẻ này ngạo mạn quá!”
Tôi hỏi: “Anh biết nó tên gì không?” Anh Nghĩa đến đây trong đợt trước.
“Không. Mà chi vậy?”
“Trái đất tròn mà anh.”
Hắn lại phun tiếp:
“Tất cả các anh phải ký gởi cho trại tất cả tư trang quí như: Đồng hồ, dây chuyền, nhẫn, tiền. Còn quần áo tư (không do trại phát) phải cột lại đem gởi vào kho. Ngay chiều nay, các anh phải thực hiện điều này. Về cách xưng hô, các anh gọi các chiến sĩ là bộ đội, còn sĩ quan phải gọi là cán bộ. Khi muốn báo cáo điều gì, phải đứng xa 6 mét (thước).”
Một anh đứng lên nêu câu hỏi:
“Thưa cán bộ, làm sao chúng tôi phân biệt được bộ đội với cán bộ?”
Ngưng một lúc, hắn đáp: “Dần dần các anh sẽ biết.”
Áo quần của tôi cho vào cái túi đeo lưng, cột chặt lại đem bỏ vào kho. Áo quần do trại phát thì quấn vào cái khăn rằn, kẹp thêm cái gối nhỏ tôi mang theo từ nhà làm gối nằm. Phần gọi là ký gởi ở bộ chỉ huy trại là cái đồng hồ đeo tay và 35 đồng. Trong số này có 10 đồng mà vợ tôi bảo cứ mang theo, nhỡ họ có đưa ra Bắc có mà xài. Sự thể đúng như linh tính của vợ tôi.
Bữa ăn chiều là một chén cơm độn bắp thoạt trông cứ như cơm đậu xanh cà, với một muỗng mắm xềng xệch giống như muỗng nước vừa múc từ trong hũ mắm cá trèn hay cá sặc ra vậy.
Đêm xuống. Tôi nằm trên thảm cỏ rừng dưới bầu trời sao, nhiều sương, ít gió! Vừa nhìn bầu trời vừa nhớ lại lời lẽ của tên cán bộ hồi chiều, dẫn tôi trở lại những ngày bị thẩm vấn gần như tôi đôi co cãi lý thẳng thừng với bọn họ. Bây giờ nghĩ lại, thấy mình chưa hẳn như “người điếc không sợ súng”, nhưng quả tình là ngồi ngay miệng cọp mà không biết sợ cọp. Có lẽ do lúc ấy họ chưa phân định cách xưng hô, cũng chưa gạch hẳn một khoảng cách như cái tên phó trại này vừa gạch hồi chiều, trong khi tôi chưa cảm thấy mình là người tù chính trị, nên vừa trả lời vừa có ý phản công lại họ. Nghĩ cho cùng, thế mà hay. Hay ở điểm mình “dại khờ” về bản chất dối trá của chủ nghĩa cộng sản nên trong tư thế bị thẩm vấn nhưng đôi lúc cũng vùng lên phản công được. Giờ thì khẳng định mình trong tay họ rồi, không điếc nữa nhưng nhất thiết phải giữ cái thế của người tù chính trị hoàn toàn đối nghịch với chúng. Miên man một lúc cũng thiếp đi trong giấc ngủ dưới bầu trời đầy sao giữa rừng già trên đất Bắc!
Tiếng kẻng vang dội giữa rừng già tây bắc Hà Nội, lôi mọi người ra khỏi chỗ nằm. Chiếc chiếu tôi nằm, phía dưới ướt đẫm, thấm cả lưng nữa. Tất cả tôi trải ra phơi tại chỗ, nếu không, tối đến không thể nằm được.
Anh Điệp lại cho tôi nửa chén cơm độn bắp với vài hột muối. Tất cả chúng tôi bị lùa lên núi đốn cây rừng cây chổm về cất căn trại. Gỗ rừng làm cột, kèo, đòn tay, phần còn lại đều dùng cây chổm làm lá lợp nhà, làm vách, làm vạt nằm. “Cây chổm” giống như cây nứa miền Nam, nhưng thân dầy một chút. Cưa từng khúc dài 1.20 thước, đập giập rồi chẻ ra trải dài làm lá lợp nhà. Lợp xong, nằm nhìn lên thấy mây bay gió thổi với trăng sao nhưng nước mưa lọt xuống rất ít. Kể cũng lạ. Cũng cây chổm làm vạt giường nằm, mỗi cử động đầu này thì đầu kia nghe trọn vẹn âm thanh. Mãi rồi cũng quen. Một tuần sau, 20 anh em chúng tôi dọn vào bên trong dãy nhà vừa cất xong, không bị cái cảnh ban đêm nằm ngắm sao trời bất đắc dĩ nữa.
Cơn bệnh tưởng chết.
Đúng một tháng sau ngày đặt chân lên đất Bắc, tôi bị đau với cơn nóng liên tục ngày đêm. Ngay trước đó tôi rất khỏe. Lên núi đốn cây làm cột nhà, vác nó từ trên núi về trại trên quảng đường dài hằng bảy tám cây số. Cất nhà xong họ bắt đào giếng. Nền giếng là loại đất từa tựa như than bùn, màu xám đậm, nhưng óng ánh dưới nắng trưa. Đặc biệt khi đào sâu xuống thì mùi càng nồng nặc rất ư là ngột ngạt bốc lên khá mạnh, giống như có sức đẩy từ bên dưới vậy. Chẳng biết có phải vì cái mùi đó mà tôi bị bệnh hay không, nhưng có điều là ngày hôm sau, các bạn trong toán đào giếng với tôi lần lượt kẻ trước người sau nằm la liệt, mà tôi là nặng nhất. Nặng đến mức không thể tự mình đi tiểu được nữa mặc dầu cầu tiêu chỉ cách nhà tranh đang ở khoảng 20 thước. Mỗi lần như vậy, tôi nhờ hai bạn xốc nách dìu tôi đi, nhưng cũng phải ngồi lại đến 2 lần mới đến nơi được. Anh Điệp và anh Nghĩa (Dương Hiếu) cũng bệnh nhưng nhẹ hơn tôi nhiều, hai anh luân phiên nấu cho tôi chén cháo bằng nhúm gạo với nhúm bắp lén xin các bạn nhà bếp. Nhưng chỉ húp được vài muỗng mỗi lần.
Trong tình trạng như vậy cho đến ngày thứ 10, anh Nguyễn Văn Hướng (Đại Tá, Quân Đoàn 3) hỏi tôi:
“Anh Hoa. Anh có thuốc Tifomycine không?”
“Có.” Tôi trả lời rất yếu, yếu đến mức anh Hướng phải kề tai sát miệng tôi mới nghe được. Lúc ấy tôi không còn đủ lực để đẩy âm thanh ra ngoài miệng nữa!
Anh Hướng kề miệng sát tai tôi:
“Anh cứ uống đại 10 viên trong một ngày xem sao. Tôi đã một lần liều mạng uống như vậy và tôi hết bệnh. Có thể là anh bị bệnh thương hàn đó.”
Tôi nhờ anh Nghĩa đỡ đầu tôi dậy, anh Nguyễn Trọng Luật (Đại Tá, Tỉnh Trưởng Darlac) kéo cái gọi là cái gối ra, mở bên trong tìm giùm ống thuốc. Anh Điệp múc cho tôi chút nước cơm sôi và cho tôi uống thuốc. Uống năm lần trong ngày, mỗi lần 2 viên. Trước khi cho tôi uống thuốc, anh Điệp cố ngăn tôi đừng uống quá liều nguy hiểm lắm. Nhưng lúc ấy tôi không nghĩ là sống được, cứ thà liều may ra. Thế rồi đêm đó tôi ngủ được.
Sáng ra, tôi cảm thấy cơn nóng gần như không còn, trong người sảng khoái, không mệt mỏi như những ngày trước. Tôi thử lần từng bước sang nhà bếp, xin anh bạn cho chút nước cơm để uống với miếng đường tán còn lại do vợ tôi gởi cho hồi Tết. Trời đất ơi! Nếu như nước cam lồ làm cho người uống trở nên tỉnh táo khỏe mạnh thì quả thật chén nước cơm với đường đã cho tôi cảm giác kỳ diệu đó. Trưa hôm ấy, tôi ăn chén cơm độn bắp với những cọng măng cây chổm phơi khô luộc chín, chấm vào muỗng mắm tôm quậy nát, nó ngon không thể tưởng được. Tôi không nhớ rõ những bạn nào vì có đến mấy bạn góp chung lại cho tôi được gần chén cơm độn bắp nữa, tôi ăn hết và ăn thật ngon. Ngày kế tiếp tôi uống 8 viên trong 4 lần. Ngày kế tiếp nữa, tôi uống 6 viên trong 3 lần. Và tôi bình phục.
Khi viết lại những dòng này, vợ chồng tôi rất chân thành cám ơn các bạn đã giúp tôi trong cơn kiệt sức ấy. Chính các bạn đã góp phần giúp tôi tồn tại trong cuộc sống hôm nay.
Trở lại cơn bệnh. Trong trại không có một bác sĩ hay một y tá nào của cộng sản cả. Chúng tôi có đau thì tự mà lo lấy. Chết thì họ đem chôn ở đâu đó cũng không ai biết! Lính của họ cứ chết đâu chôn đó thì tù chính trị chúng tôi có nghĩa gì!
Anh Nghĩa nói với tôi trong nụ cười:
“Tụi tôi không tin anh sống được.Nhưng mà con người có số mệnh, tụi nó bỏ cho mình chết nhưng tụi mình vẫn cứ sống. Anh không chết trong trận đau này thì anh sẽ không bao giờ chết trong tù đâu. Yên tâm.”
Tôi siết tay anh trong niềm vui vừa vượt qua cái chết:
“Chính tôi cũng không tin là tôi sống được khi tôi cảm thấy mất hết sinh lực, thậm chí đến khả năng phát âm cũng không còn.”
(Năm 2005, anh Dương Hiếu Nghĩa vào chùa tu. Thời gian đầu ở Nam California, sau đó chuyển sang Houston)
Vừa bình phục là phải theo Tổ chúng tôi lên núi đốn cây đốn chổm.
Lên rừng lấy củi.
Tuần sau đó, Tổ chúng tôi chuyển sang công tác lấy củi. Củi là loại cây bồ đề trên đỉnh núi chớ không phải loại bồ đề trồng ở sân chùa trong miền Nam. Cây này trồng chớ không phải mọc tự nhiên, họ giải thích cây bồ đề là nguyên liệu làm giấy. Lúc trồng phải trồng với mật độ dày, khi lớn lên ngành lâm nghiệp đốn bớt những cây không đủ tiêu chuẩn phát triển, và đó là những cây chúng tôi tìm vác về trại làm củi. Cứ sáng sớm, sau khi lót dạ bằng nửa chén cơm độn bắp dành lại từ chiều qua, xuống nhà bếp xin lon guigoze nước nấu chín, cả Tổ kéo nhau lên núi. Ngày nào cũng vậy, tên quản giáo và tên võ trang dắt chúng tôi đến chân núi ở khoảng cách thường là từ 6 cây số trở lên, rồi ra lệnh:
“Các anh mỗi người vác một bó ít nhất là 6 cây, mỗi cây dài ít nhất là 5 mét. Nếu buổi sáng vác đủ chỉ tiêu, buổi chiều nghỉ. Nếu không thì chiều đi nữa.”
Chúng nó thả chúng tôi lên núi nhưng đâu sợ chúng tôi trốn, vì rừng núi ở mạn nam sông Hồng này mênh mông trùng trùng điệp điệp và hoàn toàn xa lạ với chúng tôi, biết đường đâu mà trốn. Với lại nghe chúng nó nói là người dân quanh vùng này được lệnh bắt nếu chúng tôi trốn trại hay họ nghi ngờ chúng tôi có ý trốn trại.
Những vùng núi trồng cầy bồ đề do các Lâm Trường quản trị, có thể do sự thỏa thuận giữa trại với bên Lâm Trường, nên bọn quản giáo bảo chúng tôi leo lên các ngọn núi bồ đề, cứ thấy cây nào đã bị đốn ngã và khô thì vác về. Thông thường những cây này dài từ 5 thước trở lên, đường kính ở gốc cũng bằng cổ chân. Những cây bồ đề nằm rải rác đó đây trên đỉnh núi, sườn núi, và cả dưới thung lũng nữa. Trong thời gian lên núi lấy củi bồ đề, trung bình mỗi ngày đi bộ trên dưới 15 cây số kể cả khoảng 4 cây số trên núi. Những anh bị tim như anh Cao Văn Ủy (Đại Tá Biệt Động Quân), anh Võ Hữu Hạnh (Đại Tá Bộ Binh), không thể vác bó củi theo chỉ tiêu bọn họ bắt buộc. Anh em tiếp tay bằng cách mỗi người cố gắng nhận giúp 1 cây, dù rằng anh nào cũng ướt đẫm mồ hôi, mặt vừa xanh vừa đỏ vì mệt dưới cái nắng oi bức của mùa hè đầu tiên trên đất Bắc khắc nghiệt! Trên núi cao, khi cơn nắng “nổ đom đóm mắt” thì cơn khát bắt đầu hành hạ ghê gớm lắm. Trong lon guigoze nước phải cho vào một ít muối để giữ mồ hôi, vì lượng mồ hôi ra nhiều quá có thể ngất xỉu. Những lúc khát quá, anh em chúng tôi cứ lội ra giữa dòng suối, úp mặt xuống dòng nước màu nâu sậm của lá rừng ngập dầy bên dưới mà uống, dù biết rằng nước suối giữa rừng già là mầm bệnh kiết lỵ và sốt rét. Từ trại Tam Hiệp, Biên Hòa, tôi mang theo 50 viên Vitamine C, tôi đã ngậm hết từ vài tuần nay. Thuốc ngừa sốt rét do vợ tôi gởi trong gói quà hồi Tết lúc ở trại Tam Hiệp, vẫn còn nhiều nên tôi vẫn uống hằng tuần.
Ngạc nhiên thứ nhất.
Một buổi chiếu, khi về ngang dòng suối cạn còn cách trại hơn cây số, anh em chúng tôi dừng lại giữa suối rửa tay chân mặt mũi. Cùng đứng giữa dòng suối cạn với chúng tôi là hai ông già rửa xe đạp, trong khi tiếng loa phóng thanh từ khu cư xá Lâm Trường trên sườn đồi, oang oang tiếng người xướng ngôn loan tin về vụ mùa thắng lợ” ở Hà Nam Ninh. Một trong hai ông già, vừa rửa xe vừa chửi đổng:
“Bố tiên sư nó, vụ nào cũng thắng lợi mà năm nào dân cũng đói. Nói khoét mãi mà không ngượng!”
Tôi ngẫng lên nhìn ông ta để đánh giá câu chửi của ông có phải là thật không. Ông ta cũng nhìn tôi kèm theo nụ cười héo hắt. Thấy thế tôi hỏi ông: “Có thật vậy không ông?”
Ông ta đáp ngay:
“Các anh sống trong Nam, các anh chưa hiểu được họ đâu. Tôi khuyên các anh hãy hiểu ngược lại lời họ nói thì đúng sự thật.”
Cả hai ông đẩy xe đạp lên bờ, đạp tiếp. Tôi khều anh Thống:
“Anh có đồng ý với tôi rằng hai ông già này là người dân dưới chế độ cộng sản nhưng không phải cộng sản?”
“Đúng. Tôi càng tin chắc là trong dân chúng cũng nhiều người như vậy chứ không ít đâu.”
“Tôi nghe nói vùng này là vùng họ chỉ định cư trú số anh em quân nhân viên chức bị kẹt lại hồi năm 1954, có thể do vậy mà họ có cảm tình với mình, nên mình chưa thể đánh giá người dân ở vùng khác cũng như người dân vùng này đâu anh.”
Lại giọng quát của thằng võ trang: “Các anh khẩn trương đi về.”
Bạn tôi trốn trại.
Trong thời gian chúng tôi lên núi tìm củi, có 4 anh trốn trại. Chuyện như thế này: Hôm ấy có 2 Tổ đi đốn cây chổm cách trại khoảng 8 cây số, về một hướng khác với hướng chúng tôi. Đến chiều trở về thì thiếu 4 anh: Anh Nguyễn Phương Thành (Đại Tá, Sư Đoàn 7 Bộ Binh). Anh Võ Quế (Đại Tá Không Quân). Anh Đỗ Trọng Huề (Đại Tá Hành Chánh Tài Chánh). Và anh Nguyễn Văn Thi (Đại Tá Pháo Binh).
Tối đến, bọn cộng sản chia nhau rình rập các dãy nhà xem tù chính trị bàn tán những gì may ra từ đó chúng nó có thể tìm ra manh mối các anh ấy. Nghĩ vậy nên anh em chúng tôi rất thận trọng. Tôi chui sang nằm sát cạnh anh Nghĩa và anh Nguyễn Xuân Dung (Đại Tá Thiết Giáp) để bàn luận chung quanh việc các anh trốn trại. Tôi hỏi:
“Anh Nghĩa. Anh có nghĩ là các anh ấy có thật sự trốn trại hay bị tai nạn như rắn cắn, trăn quấn, lọt hố sâu, hay bị cọp tha không?”
“Tôi cho là mấy ảnh trốn thật vì trong nhóm đó có anh Huề giỏi tướng số tử vi lắm. Mấy tuần nay mấy ảnh đẩy xe cải tiến ra Sông Hồng lấy cát, rất có thể mấy ảnh móc nối được với dân ngoài đó để tổ chức trốn trại. Chớ tai nạn thì đâu đến nỗi một lúc bị đến bốn anh.”
“Cầu xin các anh ấy trốn thoát để có được tiếng nói của mình ra bên ngoài, chớ cái kiểu họ giấu tụi mình trong tận cánh rừng già heo hút này chỉ có Trời mới biết thôi.”
Anh Nguyễn Văn Của (Đại Tá Thiết Giáp, bạn cùng khóa với tôi) chen vào:
“Trong nhóm có thằng Thành ngon lắm. Nó rất xông xáo, có thể thoát được.”
“Anh Nghĩa. Anh có biết là trong toán lấy cát có anh Lại Đức Chuẩn (Đại Tá, Bộ Tổng Tham Mưu) đã lén tiếp xúc được với bà con của ảnh không?” Tôi hỏi.
“Có. Tôi có nghe.”
“Nếu được giúp đỡ của người địa phương thì mức độ hy vọng trốn thoát cao hơn anh à! Biết đâu người mà anh nghĩ có thể đã móc nối là đây chăng?”
“Không đoán nỗi.”
Và rồi 4 ngày sau. Trong lúc Tổ chúng tôi đang ngồi trên mái nhà của bộ chỉ huy trại để kéo vĩ tre lên giằng mái tranh. Tôi chợt thấy từ xa và khều nhẹ anh Luân:
“Trời ơi! Anh đi đầu giống anh Võ Quế quá Luân ơi!”
Anh Quế với anh Luân cùng phục vụ trong quân chủng Không Quân, nhưng anh Luân biệt phái sang Tổng Cục Tiếp Vận, phụ trách chuyển vận hàng không quân sự.
“Đúng. Vậy là mấy anh em mình bị bắt rồi.”
“Sao có ba anh hà. Còn một anh nữa đâu?”
“Chúng nó nhìn mình kìa. Làm đi.”
Một lúc sau, bọn chúng dắt cả ba anh vào trong sân căn nhà bộ chỉ huy trại, trong khi Tổ chúng tôi làm xong trên mái nhà. Tất cả tuột xuống và đem vật dụng còn lại vào kho. Tôi cố ý đi sát lại anh Võ Quế:
“Anh Thành đâu anh Quế?”
“Nó bị nhốt riêng rồi.”
Đến tối, chúng nó dắt ba anh lên Liên Trại, chắc là nhốt các anh trên đó. Sáng hôm sau, thay vì đưa Tổ chúng tôi lên núi, bọn họ dắt chúng tôi vòng ra triền núi bên kia dãy nhà ngói, để đào đất:
“Các anh đào 3 cái hầm sâu vào trong núi theo kích thước sau đây: Mỗi hầm ngang 1 mét, sâu vào 2 mét. Cách 1 mét thì đào hầm thứ hai, rồi hầm thứ ba cũng khoảng cách đó. Lòng hầm ngang 1 mét, dành 0.6 mét làm chỗ nằm, còn 0.4 mét kia tiếp tục đào xuống 0.5 mét là thành cái giường nằm.”
Chúng ra lệnh, nhưng lúc nào cũng đứng bên cạnh thúc hối đào cho nhanh. Đào xong, bọn họ dắt chúng tôi lên núi đốn cây lót làm trần bên trên, rồi đổ đất lên như triền núi lúc chưa đào. Cánh cửa làm bằng cây chổm, có khóa. Cái gọi là “giường nằm”, chỉ là đất sét ướt, ngang 0.6 mét x dài 2.0 mét x cao 0.5 mét. Tôi không rõ là chúng nó có cho các anh trải chiếu hay lót cái gì đó để tránh lưng bị lạnh không, chỉ biết là khi làm xong vào lúc hoàng hôn thì bọn họ dắt ba anh vào nhốt trong hầm này! Rồi mùa Đông, liệu các anh có chịu nỗi không? Tuy tôi chưa biết mùa Đông nơi đây ra sao, nhưng nghe người dân vùng này mô tả hãi hùng lắm.
Đêm nằm nghĩ lại, mỉa mai quá! Mình đào hầm để nhốt bạn mình! Nhưng nghĩ cho cùng, không đào cũng không được với chúng nó. Và qua đó, chúng tôi nhận thức rõ thêm về cách của chúng đối xử với tù chính trị chúng tôi!
“Liệu quốc tế làm cách nào để hiểu được mức độ tàn bạo nghiệt ngã của cộng sản Việt Nam?”
Vài hôm sau, chúng tôi nghe mấy thằng võ trang nói với nhau là anh Nguyễn Phương Thành đã tự tử trong hầm giam ở Liên Trại. Lại mấy ngày sau nữa, chúng tôi mới biết là anh Thành đã chết thật sự, nhưng không rõ là anh ấy bị chúng nó giết hay là anh tự tử. Anh Nguyễn Phương Thành, một Trung Đoàn Trưởng rất can đảm của Sư Đoàn 7 Bộ Binh.
Người Mỹ Tên Nam.
Tổ chúng tôi lại đi hái trà gần khu vực Liên Trại 1. Nơi đây có cái máy phát điện với năng suất chỉ đủ cho khu vực bộ chỉ huy và các trại lân cận với những áng sáng vàng vọt. Phụ trách kỹ thuật là một người Hoa Kỳ. Nếu nhìn từ sau lưng thì vóc dáng anh ta chẳng khác gì người Việt Nam bao nhiêu. Tù chính trị không được đến gần anh ta. Trong gian nhà tranh của anh ta bên kia đường nhìn từ đồi trà, có một phụ nữ và một bé gái khoảng 2 tuổi (năm 1976), có lẽ là vợ và con anh ta. Nhân lúc gạ chuyện với mấy tên bộ đội phụ trách điều hành nhà máy xay lúa mà họ gọi là máy xay xát, và phụ trách an ninh máy phát điện, mới biết thêm tin tức nhưng không rõ sự thật ra sao. Theo đó , anh ta là Trung Úy Biệt Kích Hoa Kỳ (mũ nồi xanh), đã lái xe Jeep băng qua cầu Bến Hải đầu hàng quân cộng sản tại đó. Anh ta lấy tên là Nam, nên gọi là anh Nam. Khi Đoàn 776 thành lập cách nay vài tháng, anh Nam này mới chuyển đến đây làm việc. Lương mỗi tháng 75 đồng. Nghe nói anh ta nói được chút ít tiếng Việt. Nhưng anh em chúng tôi chưa dám tin, vì chỉ riêng cái hành động một sĩ quan Hoa Kỳ lái xe băng qua bên kia cầu Bến Hải mà vẫn còn sống, quả thật là khó tin.
Có những lúc anh ta như muốn tiếp xúc với chúng tôi, nhưng trong những lần gặp thì anh ta không bao giờ đứng một mình, ít nhất bên cạnh cũng có người đàn bà có vẻ như vợ anh ta. Một hôm, nhân lúc hái trà xong và trên đường về trại, trông thấy anh ta đi sau một tên bộ đội, tôi cố lướt lên với hy vọng nói được với anh ta vài câu, nhưng tên bộ đội bất chợt quay lại trông thấy, hắn liền dừng lại rồi đi ngang với anh ta. Lỡ bộ, nhóm chúng tôi đi với tốc độ nhanh hơn và qua mặt anh ta luôn.
Một dịp khác, khi đang làm cỏ ở lưng chừng đồi trà, tôi trông thấy anh chàng Mỹ tên Nam lửng thửng từ chân đồi đi lên, tôi bước vội xuống thì một tên bộ đội bên kia đường trông thấy, hắn nhanh chân băng qua đường theo sát anh ta. Tôi quay lên đồi, không ngờ lại gặp anh chàng khật khùng “tùy viên của Thiếu Tướng Nguyễn Huệ” lúc ở trại tập trung Tam Hiệp, từ bên kia triền đồi qua khu vực chúng tôi. Vẫn nụ cười mà thật sự không rõ là anh ta cười với ai. Có lẽ cộng sản cũng xếp anh ta vào loại tù chính trị nguy hiểm như chúng tôi hay sao mà đưa anh ta từ trại Tam Hiệp, Biên Hòa, ra đây nữa.
Chuyển trại.
Tháng 09/1976, tất cả tù chính trị cấp Đại Tá được lệnh chuyển từ “trại nhà ngói” này đến một trại có tên là “Trại Cốc” nằm sâu trong một thung lũng, cách trại này khoảng 4 cây số. Thế là chúng tôi gồng gánh mang vác đi bộ thành một đoàn dài ngoằng, và nhiều anh gần như chỉ nhấc nỗi từng bước chân! Trên đoạn đường đầy người gồng gánh đó, tôi gặp anh Đại Úy Nguyễn Ngọc Chươu cũng dọn trại nhưng ngược chiều. Trong những năm 1956-1958, chúng tôi cùng phục vụ ở Tiểu Đoàn 2 Trung Đoàn 35 Sư Đoàn 12 Khinh Chiến ở Catecka, Pleiku, rồi chuyển lên Kontum. Chúng tôi chỉ ôm nhau rồi chia tay ngay, để theo kịp các bạn!
“Trại Cốc”, gồm khu nhà của bộ chỉ huy trại trên sườn đồi bên kia dòng suối nhỏ. Phần nhà cho hơn 300 Đại Tá chỉ có hai gian nhà tranh cấu trúc như chữ L, dưới chân đồi bên này dòng suối. Dòng suối nhỏ này là nguồn cung cấp nước duy nhất cho chúng tôi và đơn vị quân đội cộng sản canh giữ chúng tôi. Nếu so sánh thì chúng tôi ở trại này chật hơn trại nhà ngói, nhưng có phần sạch và thoáng hơn trại nhà ngói, nhất là có dòng nước thoạt xem là tốt.
Đêm đầu tiên tôi bị đau bụng dữ dội. Không thể nào chịu đựng được tới sáng nên nửa đêm phải đi tiêu. Với cái đất Bắc xã hội chủ nghĩa này không nói là đi tiêu hay đi cầu, mà nói là “đi ỉa”. Khổ nỗi là cái cầu tiêu họ làm bên kia triền đồi, hoàn toàn vắng vẻ. Vừa ôm bụng vừa bấm bụng mà lần mò trong đêm tối. Vừa bước ra khỏi nhà trại phải báo cáo theo nội qui của họ:
“Báo cáo bộ đội, tôi đi ỉa.”
Tối thui tối mịt. Chẳng cần thấy ai nhưng vẫn cứ báo cáo như vậy. Cứ từng bước khập khễnh theo sự thúc giục của “tào tháo” trong khi trống ngực đánh liên hồi vì rừng vắng giữa đêm khuya. Ngồi lên hai thanh cây rừng làm cái việc “sản xuất phân bón ưu việt xã hội chủ nghĩa”, trong khi mắt láo liên dù chỉ thấy lờ mờ chung quanh, tai lắng nghe khu rừng bên kia nhỡ có tiếng xào xạc nặng nề của cọp của beo còn chạy cho kịp. Bỗng có tiếng bước chân chầm chậm, tôi lên tiếng ngay:
“Có tôi đây.” Tôi nói khá lớn, vừa nói cho ai đó nghe, cũng vừa tự trấn an do âm thanh dội lại từ đồi bên kia thật rõ ràng.
“Sao lâu thế?” Tên bộ đội đứng đâu đó hỏi tôi.
“Báo cáo bộ đội, tôi đau bụng.”
“Tại anh không quyết tâm chứ đau bụng gì lâu thế.”
“Đi ỉa cũng có quyết tâm sao bộ đội?”
“Anh không có quyết tâm làm sao nó ra. Khẩn trương lên. Không có lý sự nữa.”
Tôi mỉm cười trong đêm tối, trong khi hắn càu nhàu:
“Các anh đừng tưởng qua mặt chúng tôi được nhé! Các anh không thoát được chúng tôi đâu.”
“Tôi thiếu quyết tâm một chút mà bộ đội nói sang chuyện trốn trại làm chi.”
“Khẩn trương lên, đừng có ở đó mà lý sự”.
Dù sao thì lượt vào tôi đi một cách “hiên ngang” vì có tên bộ đội “hộ tống”. Sáng sớm, tôi thuật cho anh Dương Hiếu Nghĩa với anh Nguyễn Phán nghe, hai bạn cười ngất.
Ngạc nhiên thứ hai.
Hôm ấy chúng nó dẫn chúng tôi đào lỗ trồng cột bằng cây rừng để kéo dây điện thoại dọc theo đường đá lởm chởm, từ bộ chỉ huy Liên Trại 1 đến Trại Cốc chúng tôi. Ngoài tên bộ đội cầm súng canh giữ, còn có tên quản giáo hướng dẫn công tác. Hắn tự xưng là cán bộ binh chủng thông tin. Anh ta áng chừng 25 tuổi, ăn nói tương đối dễ chịu chớ không quát tháo mắng chửi như cái đám gặp ngày đầu tiên. Nói chuyện với hắn một lúc mới biết, các trại tập trung tù chính trị thuộc tỉnh Hoàng Liên Sơn này có đến hằng mấy chục trại lận. Chỉ huy tất cả các trại là Đoàn 776, dưới Đoàn 776 có 6 Liên Trại, mà trại đang giam giữ cấp Đại Tá chúng tôi là Trại 2 thuộc Liên Trại 1. Các Liên Trại kia nằm rải rác đến sát biên giới Trung Hoa cộng sản. Thế là được biết thêm, tất cả tù chính trị chúng tôi bị giữ ở vùng rừng núi này do Bộ Quốc Phòng của họ quản trị chớ không phải Công An.
Những vị trí hắn chỉ chúng tôi đào lỗ hầu như toàn đá nên khá vất vả. Mọi người mồ hôi nhỏ giọt từ hai bên má. Tên quản giáo đến cạnh nhóm chúng tôi nói nhỏ:
“Các anh chưa quen lao động dưới cái nắng oi bức của mùa hè miền Bắc nên mau mệt.”
Nói xong, anh ta hướng sang tên cầm súng và nói lớn:
“Các anh nghĩ giải lao 10 phút.”
Khi chúng tôi dừng tay, đến cạnh bếp đang nấu chảo nước sôi với lá bàng. Lá bàng là loại lá lớn bằng bàn tay xòe, mùa này nó rụng quanh gốc cây. Khi nấu nước, tên cầm súng bảo chúng tôi:
“Các anh lượm những lá bàng chuyển màu nâu (sắp khô) bỏ vào chảo mà uống như uống chè (trà) cho đỡ khát”.
Khi tên cầm súng đến gốc cây bàng xa xa đằng kia ngồi, tên quản giáo từng bước đến cạnh tôi với anh Trần Ngọc Thống (Đại Tá, Bộ Tổng Tham Mưu), anh ta nói thật nhỏ, có lẽ sợ tên cầm súng nghe:
“Các anh có thiên đường mà các anh không biết giữ.”
Tôi nhìn anh Thống, anh Thống nhìn tôi. Tuy không nói ra, nhưng chúng tôi ngầm hiểu với nhau “không rõ tên này muốn bẫy mình hay sao đây”, nên hai đứa làm thinh. Chừng như hắn nhận ra điều đó, hắn nói tiếp:
“Tôi đã vào Sài Gòn và tôi đã hiểu các anh.”
Nói xong anh ta bước đi ngay.
Quí vị quí bạn thấy không, qua thái độ của anh chàng gọi là cán bộ thông tin hay quản giáo vừa rồi, cho thấy giữa những người cộng sản với nhau, họ cũng canh chừng nhau nữa, huống gì là chúng tôi.
Chúng tôi đến ngồi quây quần với các bạn cạnh chảo nước lá bàng như là cùng nhau giải khát, rồi thuật lại hai câu nói của anh ta cho các bạn nghe. Anh Thống nói:
“Tôi thấy thằng này tuy trẻ nhưng câu nói của nó đáng cho mình để ý lắm.”
Tôi góp thêm:
“Hoặc nó nói thật, hoặc nó xỏ mình. Nhưng quan sát thái độ của nó nhìn trước nhìn sau, và khi nói xong là vội vàng đi ngay, tôi nghĩ là hắn nói thật. Vì hắn nói hắn đã vào Sài Gòn, được hiểu là hắn đã nghe tại chỗ về mình, được thấy tận mắt về cuộc sống của người miền Nam mình rồi.”
Anh Lê Minh Luân (Đại Tá Không Quân) chen vào:
“Liệu trên đất Bắc xã hội chủ nghĩa 20 năm này có một thằng bộ đội trẻ dám nhận xét ngược với đảng của nó không?”
“Chính tôi cũng tự hỏi như anh.”
Anh Thống tiếp lời:
“Tôi vẫn tin, không phải mọi người trên đất Bắc này đều là cộng sản đâu. Riêng trường hợp thằng bộ đội này, tôi tin là hắn nói thật.”
Tôi tiếp lời anh Thống:
“Từ nay, anh em mình nên lắng nghe những mẫu chuyện của người dân quanh vùng mà mình gặp, tôi chắc là mình có thể tìm hiểu được ý thức chính trị của người dân đất Bắc xã hội chủ nghĩa này ra sao. Biết đâu mình sẽ ghi nhận được nhiều điều mà mình không ngờ như trường hợp thằng nhóc này cũng như với hai ông già rửa xe đạp hôm trước cũng nên.”
Xì xầm nhỏ to đến đây thì thằng cầm súng từ xa quát lớn:
“Đi làm đi. Thông tin cái gì đó?”
Chúng tôi không ai trả lời. Mạnh ai người ấy vác dụng cụ đào lỗ trồng cột tiếp. Anh bộ đội quản giáo quay lại sát chúng tôi:
“Các anh cẩn thận trong mọi tình huống.”
Nói xong là anh ta đến với tên võ trang. Có lẽ nảy giờ anh ta theo dõi chúng tôi to nhỏ với nhau nên anh ta sợ đến tai tên võ trang chăng? Thêm một câu nói giúp chúng tôi tin hắn không phải là người cộng sản cuồng nhiệt, nhưng nhất thiết phải giữ một khoảng cách nhất định khi tiếp xúc với bất cứ tên cộng sản nào.
Ngạc nhiên thứ ba.
Vì trại chưa có rau nên họ chỉ định 6 người đi mua rau ở chợ Yên Bái. Trong số này có tôi và anh Nghĩa. Một tên võ trang dẫn đi. Hắn đưa chúng tôi 3 cái đòn khiêng và 3 cái bao bố (loại bao gạo 100 kí lô), nghĩa là hai người một khiêng. Trên quảng đường đá lổm chổm chừng 6 cây số, chúng tôi đi ngang một trại. Nhanh tay lẹ chân tiếp xúc với anh bạn đang cuốc đất bên đường, chúng tôi được biết đây là Trại 1, giam giữ các anh cấp Trung Tá.
Đến bờ nam sông Hồng, hắn không đưa toán chúng tôi sang phà Ô Lâu qua chợ Yên Bái mà ghé vào khu nhà bên nay Sông Hồng mua khoảng 150 kí lô chuối xanh còn trên cây. Tôi trông thấy cây ớt hiểm chín đỏ mà phát thèm, thèm chất cay của ớt để kích thích khẩu vị. Tôi mon men đến ông cụ đang ngồi hút thuốc lào ở thềm nhà:
“Chào cụ. Cụ có thể cho tôi một trái ớt được không?”
“Ông ăn cay được không? Ớt này cay lắm đấy.”
“Dạ được.” Nói xong, tôi bước đến cây ớt cạnh thềm nhà. Ông cụ lên tiếng:
“Ông ngồi đây xơi nước. Tôi bảo con gái tôi nó hái cho ông.”
Vừa nói ông vừa kéo cái ghế nhỏ cho tôi ngồi, vừa rót chun trà:
“Hồng à! Con vặt (hái) cho ông này nắm ớt rồi gói lại đàng hoàng nghe con”.
“Cám ơn cụ.”
“Chè xanh đó. Xơi vào ông thấy thấm giọng và chống được cơn khát. Mùa hè của chúng tôi oi bức hơn trong Nam nhiều. Các ông chưa quen nên mau mệt lắm.”
Cô con gái đưa ông cụ một gói ớt lớn bằng cái chén ăn cơm. Ông cụ cho tôi hết gói đó. Tôi nói:
“Cụ làm ơn nói với bộ đội võ trang giùm, nếu không thì tôi không dám nhận.”
“Này anh bộ đội. Tôi cho ông này gói ớt đấy nhé!”
Ông chỉ nói thế chớ không xin phép tắc gì cả, chứng tỏ ông cụ xem thường hắn. Chừng như hắn cũng nễ ông cụ, không biết có phải do hắn “tán” con gái ông cụ mà hắn nễ không?
Sau lời cám ơn rối rít, tôi chạy lại các bạn đang may mấy bao chuối. Tôi với anh Nghĩa một khiêng. Anh Nghĩa nghiêm giọng:
“Ông cụ này có thiện cảm với anh em mình đó.”
“Đúng anh. Ông ta gọi chúng mình là “các ông” với ý kính trọng, chớ không như cái đám phụ nữ với con nít trong ngày đầu tiên trên đất Bắc mà mình gặp ở gần phà Ô Lâu. Tôi nghĩ là rồi đây người dân vùng này sẽ nhìn mình tốt hơn, và cư xử với mình tốt hơn. Rõ ràng là mình có cơ hội tiếp xúc với người dân, mình với họ sẽ hiểu nhau hơn. Nghĩ cho cùng, đây cũng là một hình thức chiến tranh chính trị mà.”
Mỗi hai người khiêng 50 kí lô. Dọc đường nghỉ ba lần. Sáu cây số chớ gần gủi gì đâu! Lần nghỉ thứ nhì do chúng tôi cố tình đi không nỗi để được dừng lại gần cổng Trại 1. Tiếp xúc chớp nhoáng ngang qua hàng rào, chúng tôi được biết thêm là tất cả các anh từ cấp Trung Tá trở xuống, họ đưa ra Bắc bằng tàu chở hàng cặp vào bến thành phố Vinh hoặc Hải Phòng, từ đó đưa lên vùng rừng núi Yên Bái này bằng xe lửa. Nhưng không phải tù chính trị được ngồi trong các toa hành khách đâu, mà là bị chúng nó nhốt trong các toa chờ hàng hóa súc vật kín mít, chỉ có những lỗ nhỏ sát trên nóc toa có không khí vào thôi. Anh Trung Tá Hùng, bộ tham mưu Tổng Cục Chính Trị bị suyển, lại trong tình trạng ngột ngạt trong toa chở hàng nên đã chết vì nghẹt thở trước khi đến trại này!
Số chuối xanh mua về, họ bảo các anh nhà bếp xắc từng khoanh rồi chẻ làm hai cho vào chảo, cho thêm muối và bột ngọt vào, quậy những thứ ấy vào nhau, gọi là “món ăn mặn” nhiều ngày của chúng tôi.
Trại tập trung Yên Bái.
*******
Sau hai vòng lượn, phi cơ đáp xuống một đường băng nào đó không bằng phẳng, làm phi cơ nhảy tưng tưng. Phi cơ dừng hẳn. Động cơ tắt. Lại ra lệnh:
“Mọi người ngồi yên tại chỗ chờ mở còng.”
Ấy vậy mà khi xuống phi cơ có một anh (tôi quên tên) vẫn còn cái còng trong tay. Mãi khi những chiếc Molotova lệt bệt tới, họ mới tìm được cái chìa khóa mở còng. Tôi lượm được sợi dây ni-lông dùng cột lạp xưởng: “Đúng là mình đến cùng địa điểm với các anh đi trước rồi, sợi dây này đủ chứng minh điều đó.”
“Trên đất Bắc, nhất là ở cái phi trường đèo heo gió hú này làm gì có lạp xưởng.”
Tôi trông thấy 2 chiếc phản lực cơ Mig họ giấu trong rừng chồi bên ngoài phi trường một khoảng cách, đúng là 2 chiếc này tôi đã trông thấy trên một tấm không ảnh hồi cuối năm 1974 do Phòng 2 Tổng Tham Mưu cho xem. Tôi quay sang các bạn:
“Các anh ơi! Chắc chắn là chúng mình đang ở vùng núi trên đất Bắc rồi, vì 2 chiếc Mig này tôi thấy trong không ảnh nhưng không nhớ chính xác nơi đây.”
Anh Luân nói:
“Tôi là dân Bắc Kỳ chính cống mà cũng chịu. Không biết đây là đâu nữa, vì mấy cây gồi này không nói lên được điều gì hết.”
Mỗi xe 20 người cùng với mớ hành lý ít ỏi. Tất cả ngồi trên đống tài sản của mình vì chỉ có sàn xe chớ không có băng ngồi. Tôi ngồi khoảng giữa xe. Ngoài tên lính cộng sản tài xế, còn có một tên ngồi cạnh, và hai tên nữa ngồi trên tấm bửng xe, một tay vịn mui xe một tay cầm súng hướng vào trong xe. Mui và hai bên hông xe phủ kín mít bằng “tấm bạt”, chỉ còn thấy một mảng trời xanh nho nhỏ xa xa, qua khoảng trống giữa hai tên lính cộng sản ngồi trên bửng sau. Tôi nhìn qua nhìn lại trong cái khoảng không gian bé xíu chỉ là do tò mò chớ thật ra có biết đây là nơi nào đâu. Ấy vậy mà bị một tên quát:
“Anh kia, không được quan sát địa hình.”
“Tôi nhìn ra trước mặt tôi mà.”
“Anh không được lý luận.”
Tôi vừa cười vừa nhìn sang anh Luân, cũng bị quát:
“Tại sao anh cười?”
“Anh đâu có cấm tôi cười.”
Hắn quát to: “Im.”
Nghĩ sao không biết, đôi mắt hắn xoáy vào tôi, gằn giọng:
“Bọn ngoan cố.”
Gần như đám cộng sản này từ cấp lớn xuống đến cấp bé, khi thấy đuối lý thì phun ra hai chữ ngoan cố để bịt miệng kẻ thù trước mặt.
Anh Luân nói khẽ:
“Nói với mấy thằng chó đẻ này làm mẹ gì cho thêm tức.”
Đoàn xe dừng lại. Chúng tôi từng hai người một, xuống xe. Bên tay phải là thị xã Yên Bái nhưng phút chốc bị che khuất bởi một đám đàn bà và đám “oắt tì” (con nít) kéo đến với thái độ sừng sỏ. Miệng hét tay xỉa xói vào nhóm chúng tôi đang chầm chậm xuống bờ sông để lên phà. Họ đứng cách chúng tôi khoảng chục thước, cùng lúc đến mấy chục cái miệng oan oác:
“Đồ bán nước. Giết hết chúng nó đi.”
“Đồ ăn thịt con nít. Đem bắn hết đi.”
“Bọn giặc lái giết người. Cho nó rục xương trong rừng đi.”
Đám lính cộng sản áp tải chúng tôi có vẻ hài lòng với nụ cười của tụi nó khi thấy đám phụ nữ và trẻ con sỉ vả chúng tôi. Chúng tôi im lặng. Lên phà. Cho dẫu mỗi chúng tôi có suy nghĩ gì đi nữa, tôi nghĩ, cũng đều ngỡ ngàng qua “cú sốc” đầu tiên kể từ ngày thua trận! Nhưng ngay bước đầu trên đất xã hội chủ nghĩa 20 năm, sự kiện vừa qua chứng tỏ cộng sản đã nhồi nhét trong đầu người dân từ bé đến lớn một lòng căm thù chúng tôi không thể nào tưởng tượng đến như vậy. Họ nói chúng tôi ăn thịt con nít! Điều này làm tôi nhớ lại câu hỏi của một tên cộng sản mà anh Nguyễn Kim Sơn giới thiệu là cán bộ, khi anh hướng dẫn đến nhà tôi phỏng vấn có thu hình vào những ngày đầu tháng 5 năm 1975. Hắn hỏi tôi:
“Anh là Đại Tá, chắc anh giết nhiều con nít lắm mới được quân hàm đó phải không?”
Rõ ràng là từ trong quân ra đến dân và từ già đến trẻ trên cái đất xã hội chủ nghĩa này, chỉ có một cách hiểu một cách nói mà thôi!
Tiếng anh bạn bên cạnh kéo tôi lại thực tế:
“Đây là phà Ô Lâu trên thượng nguồn Sông Hồng. Ngày trước tôi có qua phà này khi tham gia trận đánh Nghĩa Lộ. Vậy là tụi nó đưa mình vô cánh rừng già phía Nam Yên Bái rồi.”
Phà Ô Lâu, chỉ là chiếc xà-lan có chiếc tàu kéo cặp bên hông đẩy đi. Nó không giống bất cứ chiếc phà nào ở Mỹ Thuận hay Cần Thơ cả. Cũ kỹ già nua mà lỗi thời nữa. Sông Hồng Hà mà tôi học trong sách “Quốc Văn Giáo Khoa Thư” từ cuối những năm 30, bây giờ mới trông thấy, nhưng là trông thấy trong một tình cảnh hoàn toàn ngoài ý muốn.
Phà vừa cặp bến, anh Vũ Tiến Phúc (Đại Tá Pháo Binh) xin đi cầu (đại tiện) vì đau bụng chịu không nỗi nữa. Tụi nó không cho. Mãi đến khi thấy anh Phúc nắm cái quần đi tới đi lui với dáng vẻ iquýnh quáng vì phân bón xã hội chủ nghĩa ưu việt sắp … ra quần, chúng nó mới cho anh chui vô rừng giải quyết.
Sang bên kia, đoàn xe lại lăn bánh trên đường liên tỉnh 37. Cuối đường này nối vào đường liên tỉnh 32 đến Nghĩa Lộ, tiếp tục theo hướng tây bắc sẽ đến Lai Châu. Lại có một đám đàn bà con nít “dàn chào” nữa. Họ đứng một bên đường, ném đá vào xe trúng tấm bạt nghe lịch bịch. Khi xe qua khỏi, tôi thấy mấy cái miệng nhóp nhép lia lịa. Họ chửi họ nghe luôn chớ chúng tôi có nghe gì đâu. Nghĩ đến con người trong cái xã hội chủ nghĩa này mà tức cười, nhưng không dám cười. Cười là bị quát mà. Họ chẳng khác những cái máy cát-xét, thu thế nào phát ra thế ấy!
Khoảng 12 giờ trưa, đoàn xe dừng lại một ngã ba đường đất đá. Nhìn thấy căn trại chỉ là mấy cái nhà ọp ẹp xa xa, có lẽ cũng cả cây số chớ không ít. Ngay ngày đầu tiên trên đất Bắc, chúng tôi phải đội cái nắng oi bức của mùa hè khắc nghiệt so với cái nắng hiền hòa trong Nam. Mọi người tay xách nách mang, mồ hôi nhuễ nhoại. Trông thấy mấy anh mập quá kích thước, mang xách lỉnh kỉnh vừa đi vừa thở một cách nặng nhọc mà áy náy, nhưng giờ phút này có ai tiếp được ai đâu! Nhiều anh phải cả tiếng đồng hồ sau mới lê thê lếch thếch đến trại! Khu vực này ở nam tây nam thị xã Yên Bái khoảng 6 cây số.
Trại nhà ngói.
Ở đây gọi là “trại nhà ngói”. Trại này có một dãy nhà duy nhất lợp ngói. Dài khoảng 20 thước và 6 thước ngang. Nối dài là một dãy nhà tranh dài khoảng 10 thước. Xéo về bên trái là hai dãy nhà tranh đâu lưng nhau, cũng dài khoảng ấy. Trước mặt dãy phía sau là cái nhà bếp với 4 cái chảo lớn. Ngoài cổng vào có cái chuồng bò cũ, đã có một số anh đến trước ở trong đó. Hơn 300 Đại Tá thua trận, chen chúc nhau trong mấy dãy nhà này, thì liệu cái cõi không gian bé tí của mỗi chúng tôi được bao nhiêu? Hơn 20 anh em trong số chúng tôi vừa đến -tôi trong số này- ở ngoài sân. Nói cho đúng là ở ngoài rừng. Chúng tôi chọn ở cuối dãy nhà tranh, đạp cỏ cho rạp xuống rồi để đồ đạc lên, những gì có quai máng thì máng lên nhánh cây rừng.
Anh Nguyễn Ngọc Điệp đến đây trong chuyến trước. Anh cho tôi chén cơm độn bắp. Anh nói là chén cơm này anh để dành từ hôm qua, sáng một nửa chiều một nửa để làm phần điểm tâm sáng hôm nay. Khi nghe bọn nó nói là chúng tôi sắp đến nên anh nhịn ăn dành lại cho tôi! Thật lòng mà nói, bưng chén cơm mà nước mắt rưng rưng, bởi … tôi đang đói!
Họ bảo chúng tôi tập trung ra sân và tổ chức mà họ gọi là “biên chế” thành từng Tổ. Mỗi Tổ 20 người, do một sĩ quan làm “quản giáo”. Tên Trung Úy phó trại trưởng, sau khi tổ chức xong, hắn phun ra bài học đầu tiên:
“Các anh là những người theo chân đế quốc, bóc lột nhân dân, đó là tội chết. Nhưng đảng với nhà nước khoan hồng, không giết, lại cho các anh tập trung để chúng tôi dạy dỗ các anh biết lao động, biết làm ăn lương thiện mà nuôi vợ nuôi con. Chúng tôi được đảng với nhà nước giao trách nhiệm dạy dỗ các anh. Chúng tôi là thầy của các anh, là cha mẹ của các anh …”
Nghe đến đây tôi cảm thấy lùng bùng lỗ tai. Cạnh tôi, anh Dương Hiếu Nghĩa (Đại Tá Thiết Giáp) nói khẽ:
“Thằng chó đẻ này ngạo mạn quá!”
Tôi hỏi: “Anh biết nó tên gì không?” Anh Nghĩa đến đây trong đợt trước.
“Không. Mà chi vậy?”
“Trái đất tròn mà anh.”
Hắn lại phun tiếp:
“Tất cả các anh phải ký gởi cho trại tất cả tư trang quí như: Đồng hồ, dây chuyền, nhẫn, tiền. Còn quần áo tư (không do trại phát) phải cột lại đem gởi vào kho. Ngay chiều nay, các anh phải thực hiện điều này. Về cách xưng hô, các anh gọi các chiến sĩ là bộ đội, còn sĩ quan phải gọi là cán bộ. Khi muốn báo cáo điều gì, phải đứng xa 6 mét (thước).”
Một anh đứng lên nêu câu hỏi:
“Thưa cán bộ, làm sao chúng tôi phân biệt được bộ đội với cán bộ?”
Ngưng một lúc, hắn đáp: “Dần dần các anh sẽ biết.”
Áo quần của tôi cho vào cái túi đeo lưng, cột chặt lại đem bỏ vào kho. Áo quần do trại phát thì quấn vào cái khăn rằn, kẹp thêm cái gối nhỏ tôi mang theo từ nhà làm gối nằm. Phần gọi là ký gởi ở bộ chỉ huy trại là cái đồng hồ đeo tay và 35 đồng. Trong số này có 10 đồng mà vợ tôi bảo cứ mang theo, nhỡ họ có đưa ra Bắc có mà xài. Sự thể đúng như linh tính của vợ tôi.
Bữa ăn chiều là một chén cơm độn bắp thoạt trông cứ như cơm đậu xanh cà, với một muỗng mắm xềng xệch giống như muỗng nước vừa múc từ trong hũ mắm cá trèn hay cá sặc ra vậy.
Đêm xuống. Tôi nằm trên thảm cỏ rừng dưới bầu trời sao, nhiều sương, ít gió! Vừa nhìn bầu trời vừa nhớ lại lời lẽ của tên cán bộ hồi chiều, dẫn tôi trở lại những ngày bị thẩm vấn gần như tôi đôi co cãi lý thẳng thừng với bọn họ. Bây giờ nghĩ lại, thấy mình chưa hẳn như “người điếc không sợ súng”, nhưng quả tình là ngồi ngay miệng cọp mà không biết sợ cọp. Có lẽ do lúc ấy họ chưa phân định cách xưng hô, cũng chưa gạch hẳn một khoảng cách như cái tên phó trại này vừa gạch hồi chiều, trong khi tôi chưa cảm thấy mình là người tù chính trị, nên vừa trả lời vừa có ý phản công lại họ. Nghĩ cho cùng, thế mà hay. Hay ở điểm mình “dại khờ” về bản chất dối trá của chủ nghĩa cộng sản nên trong tư thế bị thẩm vấn nhưng đôi lúc cũng vùng lên phản công được. Giờ thì khẳng định mình trong tay họ rồi, không điếc nữa nhưng nhất thiết phải giữ cái thế của người tù chính trị hoàn toàn đối nghịch với chúng. Miên man một lúc cũng thiếp đi trong giấc ngủ dưới bầu trời đầy sao giữa rừng già trên đất Bắc!
Tiếng kẻng vang dội giữa rừng già tây bắc Hà Nội, lôi mọi người ra khỏi chỗ nằm. Chiếc chiếu tôi nằm, phía dưới ướt đẫm, thấm cả lưng nữa. Tất cả tôi trải ra phơi tại chỗ, nếu không, tối đến không thể nằm được.
Anh Điệp lại cho tôi nửa chén cơm độn bắp với vài hột muối. Tất cả chúng tôi bị lùa lên núi đốn cây rừng cây chổm về cất căn trại. Gỗ rừng làm cột, kèo, đòn tay, phần còn lại đều dùng cây chổm làm lá lợp nhà, làm vách, làm vạt nằm. “Cây chổm” giống như cây nứa miền Nam, nhưng thân dầy một chút. Cưa từng khúc dài 1.20 thước, đập giập rồi chẻ ra trải dài làm lá lợp nhà. Lợp xong, nằm nhìn lên thấy mây bay gió thổi với trăng sao nhưng nước mưa lọt xuống rất ít. Kể cũng lạ. Cũng cây chổm làm vạt giường nằm, mỗi cử động đầu này thì đầu kia nghe trọn vẹn âm thanh. Mãi rồi cũng quen. Một tuần sau, 20 anh em chúng tôi dọn vào bên trong dãy nhà vừa cất xong, không bị cái cảnh ban đêm nằm ngắm sao trời bất đắc dĩ nữa.
Cơn bệnh tưởng chết.
Đúng một tháng sau ngày đặt chân lên đất Bắc, tôi bị đau với cơn nóng liên tục ngày đêm. Ngay trước đó tôi rất khỏe. Lên núi đốn cây làm cột nhà, vác nó từ trên núi về trại trên quảng đường dài hằng bảy tám cây số. Cất nhà xong họ bắt đào giếng. Nền giếng là loại đất từa tựa như than bùn, màu xám đậm, nhưng óng ánh dưới nắng trưa. Đặc biệt khi đào sâu xuống thì mùi càng nồng nặc rất ư là ngột ngạt bốc lên khá mạnh, giống như có sức đẩy từ bên dưới vậy. Chẳng biết có phải vì cái mùi đó mà tôi bị bệnh hay không, nhưng có điều là ngày hôm sau, các bạn trong toán đào giếng với tôi lần lượt kẻ trước người sau nằm la liệt, mà tôi là nặng nhất. Nặng đến mức không thể tự mình đi tiểu được nữa mặc dầu cầu tiêu chỉ cách nhà tranh đang ở khoảng 20 thước. Mỗi lần như vậy, tôi nhờ hai bạn xốc nách dìu tôi đi, nhưng cũng phải ngồi lại đến 2 lần mới đến nơi được. Anh Điệp và anh Nghĩa (Dương Hiếu) cũng bệnh nhưng nhẹ hơn tôi nhiều, hai anh luân phiên nấu cho tôi chén cháo bằng nhúm gạo với nhúm bắp lén xin các bạn nhà bếp. Nhưng chỉ húp được vài muỗng mỗi lần.
Trong tình trạng như vậy cho đến ngày thứ 10, anh Nguyễn Văn Hướng (Đại Tá, Quân Đoàn 3) hỏi tôi:
“Anh Hoa. Anh có thuốc Tifomycine không?”
“Có.” Tôi trả lời rất yếu, yếu đến mức anh Hướng phải kề tai sát miệng tôi mới nghe được. Lúc ấy tôi không còn đủ lực để đẩy âm thanh ra ngoài miệng nữa!
Anh Hướng kề miệng sát tai tôi:
“Anh cứ uống đại 10 viên trong một ngày xem sao. Tôi đã một lần liều mạng uống như vậy và tôi hết bệnh. Có thể là anh bị bệnh thương hàn đó.”
Tôi nhờ anh Nghĩa đỡ đầu tôi dậy, anh Nguyễn Trọng Luật (Đại Tá, Tỉnh Trưởng Darlac) kéo cái gọi là cái gối ra, mở bên trong tìm giùm ống thuốc. Anh Điệp múc cho tôi chút nước cơm sôi và cho tôi uống thuốc. Uống năm lần trong ngày, mỗi lần 2 viên. Trước khi cho tôi uống thuốc, anh Điệp cố ngăn tôi đừng uống quá liều nguy hiểm lắm. Nhưng lúc ấy tôi không nghĩ là sống được, cứ thà liều may ra. Thế rồi đêm đó tôi ngủ được.
Sáng ra, tôi cảm thấy cơn nóng gần như không còn, trong người sảng khoái, không mệt mỏi như những ngày trước. Tôi thử lần từng bước sang nhà bếp, xin anh bạn cho chút nước cơm để uống với miếng đường tán còn lại do vợ tôi gởi cho hồi Tết. Trời đất ơi! Nếu như nước cam lồ làm cho người uống trở nên tỉnh táo khỏe mạnh thì quả thật chén nước cơm với đường đã cho tôi cảm giác kỳ diệu đó. Trưa hôm ấy, tôi ăn chén cơm độn bắp với những cọng măng cây chổm phơi khô luộc chín, chấm vào muỗng mắm tôm quậy nát, nó ngon không thể tưởng được. Tôi không nhớ rõ những bạn nào vì có đến mấy bạn góp chung lại cho tôi được gần chén cơm độn bắp nữa, tôi ăn hết và ăn thật ngon. Ngày kế tiếp tôi uống 8 viên trong 4 lần. Ngày kế tiếp nữa, tôi uống 6 viên trong 3 lần. Và tôi bình phục.
Khi viết lại những dòng này, vợ chồng tôi rất chân thành cám ơn các bạn đã giúp tôi trong cơn kiệt sức ấy. Chính các bạn đã góp phần giúp tôi tồn tại trong cuộc sống hôm nay.
Trở lại cơn bệnh. Trong trại không có một bác sĩ hay một y tá nào của cộng sản cả. Chúng tôi có đau thì tự mà lo lấy. Chết thì họ đem chôn ở đâu đó cũng không ai biết! Lính của họ cứ chết đâu chôn đó thì tù chính trị chúng tôi có nghĩa gì!
Anh Nghĩa nói với tôi trong nụ cười:
“Tụi tôi không tin anh sống được.Nhưng mà con người có số mệnh, tụi nó bỏ cho mình chết nhưng tụi mình vẫn cứ sống. Anh không chết trong trận đau này thì anh sẽ không bao giờ chết trong tù đâu. Yên tâm.”
Tôi siết tay anh trong niềm vui vừa vượt qua cái chết:
“Chính tôi cũng không tin là tôi sống được khi tôi cảm thấy mất hết sinh lực, thậm chí đến khả năng phát âm cũng không còn.”
(Năm 2005, anh Dương Hiếu Nghĩa vào chùa tu. Thời gian đầu ở Nam California, sau đó chuyển sang Houston)
Vừa bình phục là phải theo Tổ chúng tôi lên núi đốn cây đốn chổm.
Lên rừng lấy củi.
Tuần sau đó, Tổ chúng tôi chuyển sang công tác lấy củi. Củi là loại cây bồ đề trên đỉnh núi chớ không phải loại bồ đề trồng ở sân chùa trong miền Nam. Cây này trồng chớ không phải mọc tự nhiên, họ giải thích cây bồ đề là nguyên liệu làm giấy. Lúc trồng phải trồng với mật độ dày, khi lớn lên ngành lâm nghiệp đốn bớt những cây không đủ tiêu chuẩn phát triển, và đó là những cây chúng tôi tìm vác về trại làm củi. Cứ sáng sớm, sau khi lót dạ bằng nửa chén cơm độn bắp dành lại từ chiều qua, xuống nhà bếp xin lon guigoze nước nấu chín, cả Tổ kéo nhau lên núi. Ngày nào cũng vậy, tên quản giáo và tên võ trang dắt chúng tôi đến chân núi ở khoảng cách thường là từ 6 cây số trở lên, rồi ra lệnh:
“Các anh mỗi người vác một bó ít nhất là 6 cây, mỗi cây dài ít nhất là 5 mét. Nếu buổi sáng vác đủ chỉ tiêu, buổi chiều nghỉ. Nếu không thì chiều đi nữa.”
Chúng nó thả chúng tôi lên núi nhưng đâu sợ chúng tôi trốn, vì rừng núi ở mạn nam sông Hồng này mênh mông trùng trùng điệp điệp và hoàn toàn xa lạ với chúng tôi, biết đường đâu mà trốn. Với lại nghe chúng nó nói là người dân quanh vùng này được lệnh bắt nếu chúng tôi trốn trại hay họ nghi ngờ chúng tôi có ý trốn trại.
Những vùng núi trồng cầy bồ đề do các Lâm Trường quản trị, có thể do sự thỏa thuận giữa trại với bên Lâm Trường, nên bọn quản giáo bảo chúng tôi leo lên các ngọn núi bồ đề, cứ thấy cây nào đã bị đốn ngã và khô thì vác về. Thông thường những cây này dài từ 5 thước trở lên, đường kính ở gốc cũng bằng cổ chân. Những cây bồ đề nằm rải rác đó đây trên đỉnh núi, sườn núi, và cả dưới thung lũng nữa. Trong thời gian lên núi lấy củi bồ đề, trung bình mỗi ngày đi bộ trên dưới 15 cây số kể cả khoảng 4 cây số trên núi. Những anh bị tim như anh Cao Văn Ủy (Đại Tá Biệt Động Quân), anh Võ Hữu Hạnh (Đại Tá Bộ Binh), không thể vác bó củi theo chỉ tiêu bọn họ bắt buộc. Anh em tiếp tay bằng cách mỗi người cố gắng nhận giúp 1 cây, dù rằng anh nào cũng ướt đẫm mồ hôi, mặt vừa xanh vừa đỏ vì mệt dưới cái nắng oi bức của mùa hè đầu tiên trên đất Bắc khắc nghiệt! Trên núi cao, khi cơn nắng “nổ đom đóm mắt” thì cơn khát bắt đầu hành hạ ghê gớm lắm. Trong lon guigoze nước phải cho vào một ít muối để giữ mồ hôi, vì lượng mồ hôi ra nhiều quá có thể ngất xỉu. Những lúc khát quá, anh em chúng tôi cứ lội ra giữa dòng suối, úp mặt xuống dòng nước màu nâu sậm của lá rừng ngập dầy bên dưới mà uống, dù biết rằng nước suối giữa rừng già là mầm bệnh kiết lỵ và sốt rét. Từ trại Tam Hiệp, Biên Hòa, tôi mang theo 50 viên Vitamine C, tôi đã ngậm hết từ vài tuần nay. Thuốc ngừa sốt rét do vợ tôi gởi trong gói quà hồi Tết lúc ở trại Tam Hiệp, vẫn còn nhiều nên tôi vẫn uống hằng tuần.
Ngạc nhiên thứ nhất.
Một buổi chiếu, khi về ngang dòng suối cạn còn cách trại hơn cây số, anh em chúng tôi dừng lại giữa suối rửa tay chân mặt mũi. Cùng đứng giữa dòng suối cạn với chúng tôi là hai ông già rửa xe đạp, trong khi tiếng loa phóng thanh từ khu cư xá Lâm Trường trên sườn đồi, oang oang tiếng người xướng ngôn loan tin về vụ mùa thắng lợ” ở Hà Nam Ninh. Một trong hai ông già, vừa rửa xe vừa chửi đổng:
“Bố tiên sư nó, vụ nào cũng thắng lợi mà năm nào dân cũng đói. Nói khoét mãi mà không ngượng!”
Tôi ngẫng lên nhìn ông ta để đánh giá câu chửi của ông có phải là thật không. Ông ta cũng nhìn tôi kèm theo nụ cười héo hắt. Thấy thế tôi hỏi ông: “Có thật vậy không ông?”
Ông ta đáp ngay:
“Các anh sống trong Nam, các anh chưa hiểu được họ đâu. Tôi khuyên các anh hãy hiểu ngược lại lời họ nói thì đúng sự thật.”
Cả hai ông đẩy xe đạp lên bờ, đạp tiếp. Tôi khều anh Thống:
“Anh có đồng ý với tôi rằng hai ông già này là người dân dưới chế độ cộng sản nhưng không phải cộng sản?”
“Đúng. Tôi càng tin chắc là trong dân chúng cũng nhiều người như vậy chứ không ít đâu.”
“Tôi nghe nói vùng này là vùng họ chỉ định cư trú số anh em quân nhân viên chức bị kẹt lại hồi năm 1954, có thể do vậy mà họ có cảm tình với mình, nên mình chưa thể đánh giá người dân ở vùng khác cũng như người dân vùng này đâu anh.”
Lại giọng quát của thằng võ trang: “Các anh khẩn trương đi về.”
Bạn tôi trốn trại.
Trong thời gian chúng tôi lên núi tìm củi, có 4 anh trốn trại. Chuyện như thế này: Hôm ấy có 2 Tổ đi đốn cây chổm cách trại khoảng 8 cây số, về một hướng khác với hướng chúng tôi. Đến chiều trở về thì thiếu 4 anh: Anh Nguyễn Phương Thành (Đại Tá, Sư Đoàn 7 Bộ Binh). Anh Võ Quế (Đại Tá Không Quân). Anh Đỗ Trọng Huề (Đại Tá Hành Chánh Tài Chánh). Và anh Nguyễn Văn Thi (Đại Tá Pháo Binh).
Tối đến, bọn cộng sản chia nhau rình rập các dãy nhà xem tù chính trị bàn tán những gì may ra từ đó chúng nó có thể tìm ra manh mối các anh ấy. Nghĩ vậy nên anh em chúng tôi rất thận trọng. Tôi chui sang nằm sát cạnh anh Nghĩa và anh Nguyễn Xuân Dung (Đại Tá Thiết Giáp) để bàn luận chung quanh việc các anh trốn trại. Tôi hỏi:
“Anh Nghĩa. Anh có nghĩ là các anh ấy có thật sự trốn trại hay bị tai nạn như rắn cắn, trăn quấn, lọt hố sâu, hay bị cọp tha không?”
“Tôi cho là mấy ảnh trốn thật vì trong nhóm đó có anh Huề giỏi tướng số tử vi lắm. Mấy tuần nay mấy ảnh đẩy xe cải tiến ra Sông Hồng lấy cát, rất có thể mấy ảnh móc nối được với dân ngoài đó để tổ chức trốn trại. Chớ tai nạn thì đâu đến nỗi một lúc bị đến bốn anh.”
“Cầu xin các anh ấy trốn thoát để có được tiếng nói của mình ra bên ngoài, chớ cái kiểu họ giấu tụi mình trong tận cánh rừng già heo hút này chỉ có Trời mới biết thôi.”
Anh Nguyễn Văn Của (Đại Tá Thiết Giáp, bạn cùng khóa với tôi) chen vào:
“Trong nhóm có thằng Thành ngon lắm. Nó rất xông xáo, có thể thoát được.”
“Anh Nghĩa. Anh có biết là trong toán lấy cát có anh Lại Đức Chuẩn (Đại Tá, Bộ Tổng Tham Mưu) đã lén tiếp xúc được với bà con của ảnh không?” Tôi hỏi.
“Có. Tôi có nghe.”
“Nếu được giúp đỡ của người địa phương thì mức độ hy vọng trốn thoát cao hơn anh à! Biết đâu người mà anh nghĩ có thể đã móc nối là đây chăng?”
“Không đoán nỗi.”
Và rồi 4 ngày sau. Trong lúc Tổ chúng tôi đang ngồi trên mái nhà của bộ chỉ huy trại để kéo vĩ tre lên giằng mái tranh. Tôi chợt thấy từ xa và khều nhẹ anh Luân:
“Trời ơi! Anh đi đầu giống anh Võ Quế quá Luân ơi!”
Anh Quế với anh Luân cùng phục vụ trong quân chủng Không Quân, nhưng anh Luân biệt phái sang Tổng Cục Tiếp Vận, phụ trách chuyển vận hàng không quân sự.
“Đúng. Vậy là mấy anh em mình bị bắt rồi.”
“Sao có ba anh hà. Còn một anh nữa đâu?”
“Chúng nó nhìn mình kìa. Làm đi.”
Một lúc sau, bọn chúng dắt cả ba anh vào trong sân căn nhà bộ chỉ huy trại, trong khi Tổ chúng tôi làm xong trên mái nhà. Tất cả tuột xuống và đem vật dụng còn lại vào kho. Tôi cố ý đi sát lại anh Võ Quế:
“Anh Thành đâu anh Quế?”
“Nó bị nhốt riêng rồi.”
Đến tối, chúng nó dắt ba anh lên Liên Trại, chắc là nhốt các anh trên đó. Sáng hôm sau, thay vì đưa Tổ chúng tôi lên núi, bọn họ dắt chúng tôi vòng ra triền núi bên kia dãy nhà ngói, để đào đất:
“Các anh đào 3 cái hầm sâu vào trong núi theo kích thước sau đây: Mỗi hầm ngang 1 mét, sâu vào 2 mét. Cách 1 mét thì đào hầm thứ hai, rồi hầm thứ ba cũng khoảng cách đó. Lòng hầm ngang 1 mét, dành 0.6 mét làm chỗ nằm, còn 0.4 mét kia tiếp tục đào xuống 0.5 mét là thành cái giường nằm.”
Chúng ra lệnh, nhưng lúc nào cũng đứng bên cạnh thúc hối đào cho nhanh. Đào xong, bọn họ dắt chúng tôi lên núi đốn cây lót làm trần bên trên, rồi đổ đất lên như triền núi lúc chưa đào. Cánh cửa làm bằng cây chổm, có khóa. Cái gọi là “giường nằm”, chỉ là đất sét ướt, ngang 0.6 mét x dài 2.0 mét x cao 0.5 mét. Tôi không rõ là chúng nó có cho các anh trải chiếu hay lót cái gì đó để tránh lưng bị lạnh không, chỉ biết là khi làm xong vào lúc hoàng hôn thì bọn họ dắt ba anh vào nhốt trong hầm này! Rồi mùa Đông, liệu các anh có chịu nỗi không? Tuy tôi chưa biết mùa Đông nơi đây ra sao, nhưng nghe người dân vùng này mô tả hãi hùng lắm.
Đêm nằm nghĩ lại, mỉa mai quá! Mình đào hầm để nhốt bạn mình! Nhưng nghĩ cho cùng, không đào cũng không được với chúng nó. Và qua đó, chúng tôi nhận thức rõ thêm về cách của chúng đối xử với tù chính trị chúng tôi!
“Liệu quốc tế làm cách nào để hiểu được mức độ tàn bạo nghiệt ngã của cộng sản Việt Nam?”
Vài hôm sau, chúng tôi nghe mấy thằng võ trang nói với nhau là anh Nguyễn Phương Thành đã tự tử trong hầm giam ở Liên Trại. Lại mấy ngày sau nữa, chúng tôi mới biết là anh Thành đã chết thật sự, nhưng không rõ là anh ấy bị chúng nó giết hay là anh tự tử. Anh Nguyễn Phương Thành, một Trung Đoàn Trưởng rất can đảm của Sư Đoàn 7 Bộ Binh.
Người Mỹ Tên Nam.
Tổ chúng tôi lại đi hái trà gần khu vực Liên Trại 1. Nơi đây có cái máy phát điện với năng suất chỉ đủ cho khu vực bộ chỉ huy và các trại lân cận với những áng sáng vàng vọt. Phụ trách kỹ thuật là một người Hoa Kỳ. Nếu nhìn từ sau lưng thì vóc dáng anh ta chẳng khác gì người Việt Nam bao nhiêu. Tù chính trị không được đến gần anh ta. Trong gian nhà tranh của anh ta bên kia đường nhìn từ đồi trà, có một phụ nữ và một bé gái khoảng 2 tuổi (năm 1976), có lẽ là vợ và con anh ta. Nhân lúc gạ chuyện với mấy tên bộ đội phụ trách điều hành nhà máy xay lúa mà họ gọi là máy xay xát, và phụ trách an ninh máy phát điện, mới biết thêm tin tức nhưng không rõ sự thật ra sao. Theo đó , anh ta là Trung Úy Biệt Kích Hoa Kỳ (mũ nồi xanh), đã lái xe Jeep băng qua cầu Bến Hải đầu hàng quân cộng sản tại đó. Anh ta lấy tên là Nam, nên gọi là anh Nam. Khi Đoàn 776 thành lập cách nay vài tháng, anh Nam này mới chuyển đến đây làm việc. Lương mỗi tháng 75 đồng. Nghe nói anh ta nói được chút ít tiếng Việt. Nhưng anh em chúng tôi chưa dám tin, vì chỉ riêng cái hành động một sĩ quan Hoa Kỳ lái xe băng qua bên kia cầu Bến Hải mà vẫn còn sống, quả thật là khó tin.
Có những lúc anh ta như muốn tiếp xúc với chúng tôi, nhưng trong những lần gặp thì anh ta không bao giờ đứng một mình, ít nhất bên cạnh cũng có người đàn bà có vẻ như vợ anh ta. Một hôm, nhân lúc hái trà xong và trên đường về trại, trông thấy anh ta đi sau một tên bộ đội, tôi cố lướt lên với hy vọng nói được với anh ta vài câu, nhưng tên bộ đội bất chợt quay lại trông thấy, hắn liền dừng lại rồi đi ngang với anh ta. Lỡ bộ, nhóm chúng tôi đi với tốc độ nhanh hơn và qua mặt anh ta luôn.
Một dịp khác, khi đang làm cỏ ở lưng chừng đồi trà, tôi trông thấy anh chàng Mỹ tên Nam lửng thửng từ chân đồi đi lên, tôi bước vội xuống thì một tên bộ đội bên kia đường trông thấy, hắn nhanh chân băng qua đường theo sát anh ta. Tôi quay lên đồi, không ngờ lại gặp anh chàng khật khùng “tùy viên của Thiếu Tướng Nguyễn Huệ” lúc ở trại tập trung Tam Hiệp, từ bên kia triền đồi qua khu vực chúng tôi. Vẫn nụ cười mà thật sự không rõ là anh ta cười với ai. Có lẽ cộng sản cũng xếp anh ta vào loại tù chính trị nguy hiểm như chúng tôi hay sao mà đưa anh ta từ trại Tam Hiệp, Biên Hòa, ra đây nữa.
Chuyển trại.
Tháng 09/1976, tất cả tù chính trị cấp Đại Tá được lệnh chuyển từ “trại nhà ngói” này đến một trại có tên là “Trại Cốc” nằm sâu trong một thung lũng, cách trại này khoảng 4 cây số. Thế là chúng tôi gồng gánh mang vác đi bộ thành một đoàn dài ngoằng, và nhiều anh gần như chỉ nhấc nỗi từng bước chân! Trên đoạn đường đầy người gồng gánh đó, tôi gặp anh Đại Úy Nguyễn Ngọc Chươu cũng dọn trại nhưng ngược chiều. Trong những năm 1956-1958, chúng tôi cùng phục vụ ở Tiểu Đoàn 2 Trung Đoàn 35 Sư Đoàn 12 Khinh Chiến ở Catecka, Pleiku, rồi chuyển lên Kontum. Chúng tôi chỉ ôm nhau rồi chia tay ngay, để theo kịp các bạn!
“Trại Cốc”, gồm khu nhà của bộ chỉ huy trại trên sườn đồi bên kia dòng suối nhỏ. Phần nhà cho hơn 300 Đại Tá chỉ có hai gian nhà tranh cấu trúc như chữ L, dưới chân đồi bên này dòng suối. Dòng suối nhỏ này là nguồn cung cấp nước duy nhất cho chúng tôi và đơn vị quân đội cộng sản canh giữ chúng tôi. Nếu so sánh thì chúng tôi ở trại này chật hơn trại nhà ngói, nhưng có phần sạch và thoáng hơn trại nhà ngói, nhất là có dòng nước thoạt xem là tốt.
Đêm đầu tiên tôi bị đau bụng dữ dội. Không thể nào chịu đựng được tới sáng nên nửa đêm phải đi tiêu. Với cái đất Bắc xã hội chủ nghĩa này không nói là đi tiêu hay đi cầu, mà nói là “đi ỉa”. Khổ nỗi là cái cầu tiêu họ làm bên kia triền đồi, hoàn toàn vắng vẻ. Vừa ôm bụng vừa bấm bụng mà lần mò trong đêm tối. Vừa bước ra khỏi nhà trại phải báo cáo theo nội qui của họ:
“Báo cáo bộ đội, tôi đi ỉa.”
Tối thui tối mịt. Chẳng cần thấy ai nhưng vẫn cứ báo cáo như vậy. Cứ từng bước khập khễnh theo sự thúc giục của “tào tháo” trong khi trống ngực đánh liên hồi vì rừng vắng giữa đêm khuya. Ngồi lên hai thanh cây rừng làm cái việc “sản xuất phân bón ưu việt xã hội chủ nghĩa”, trong khi mắt láo liên dù chỉ thấy lờ mờ chung quanh, tai lắng nghe khu rừng bên kia nhỡ có tiếng xào xạc nặng nề của cọp của beo còn chạy cho kịp. Bỗng có tiếng bước chân chầm chậm, tôi lên tiếng ngay:
“Có tôi đây.” Tôi nói khá lớn, vừa nói cho ai đó nghe, cũng vừa tự trấn an do âm thanh dội lại từ đồi bên kia thật rõ ràng.
“Sao lâu thế?” Tên bộ đội đứng đâu đó hỏi tôi.
“Báo cáo bộ đội, tôi đau bụng.”
“Tại anh không quyết tâm chứ đau bụng gì lâu thế.”
“Đi ỉa cũng có quyết tâm sao bộ đội?”
“Anh không có quyết tâm làm sao nó ra. Khẩn trương lên. Không có lý sự nữa.”
Tôi mỉm cười trong đêm tối, trong khi hắn càu nhàu:
“Các anh đừng tưởng qua mặt chúng tôi được nhé! Các anh không thoát được chúng tôi đâu.”
“Tôi thiếu quyết tâm một chút mà bộ đội nói sang chuyện trốn trại làm chi.”
“Khẩn trương lên, đừng có ở đó mà lý sự”.
Dù sao thì lượt vào tôi đi một cách “hiên ngang” vì có tên bộ đội “hộ tống”. Sáng sớm, tôi thuật cho anh Dương Hiếu Nghĩa với anh Nguyễn Phán nghe, hai bạn cười ngất.
Ngạc nhiên thứ hai.
Hôm ấy chúng nó dẫn chúng tôi đào lỗ trồng cột bằng cây rừng để kéo dây điện thoại dọc theo đường đá lởm chởm, từ bộ chỉ huy Liên Trại 1 đến Trại Cốc chúng tôi. Ngoài tên bộ đội cầm súng canh giữ, còn có tên quản giáo hướng dẫn công tác. Hắn tự xưng là cán bộ binh chủng thông tin. Anh ta áng chừng 25 tuổi, ăn nói tương đối dễ chịu chớ không quát tháo mắng chửi như cái đám gặp ngày đầu tiên. Nói chuyện với hắn một lúc mới biết, các trại tập trung tù chính trị thuộc tỉnh Hoàng Liên Sơn này có đến hằng mấy chục trại lận. Chỉ huy tất cả các trại là Đoàn 776, dưới Đoàn 776 có 6 Liên Trại, mà trại đang giam giữ cấp Đại Tá chúng tôi là Trại 2 thuộc Liên Trại 1. Các Liên Trại kia nằm rải rác đến sát biên giới Trung Hoa cộng sản. Thế là được biết thêm, tất cả tù chính trị chúng tôi bị giữ ở vùng rừng núi này do Bộ Quốc Phòng của họ quản trị chớ không phải Công An.
Những vị trí hắn chỉ chúng tôi đào lỗ hầu như toàn đá nên khá vất vả. Mọi người mồ hôi nhỏ giọt từ hai bên má. Tên quản giáo đến cạnh nhóm chúng tôi nói nhỏ:
“Các anh chưa quen lao động dưới cái nắng oi bức của mùa hè miền Bắc nên mau mệt.”
Nói xong, anh ta hướng sang tên cầm súng và nói lớn:
“Các anh nghĩ giải lao 10 phút.”
Khi chúng tôi dừng tay, đến cạnh bếp đang nấu chảo nước sôi với lá bàng. Lá bàng là loại lá lớn bằng bàn tay xòe, mùa này nó rụng quanh gốc cây. Khi nấu nước, tên cầm súng bảo chúng tôi:
“Các anh lượm những lá bàng chuyển màu nâu (sắp khô) bỏ vào chảo mà uống như uống chè (trà) cho đỡ khát”.
Khi tên cầm súng đến gốc cây bàng xa xa đằng kia ngồi, tên quản giáo từng bước đến cạnh tôi với anh Trần Ngọc Thống (Đại Tá, Bộ Tổng Tham Mưu), anh ta nói thật nhỏ, có lẽ sợ tên cầm súng nghe:
“Các anh có thiên đường mà các anh không biết giữ.”
Tôi nhìn anh Thống, anh Thống nhìn tôi. Tuy không nói ra, nhưng chúng tôi ngầm hiểu với nhau “không rõ tên này muốn bẫy mình hay sao đây”, nên hai đứa làm thinh. Chừng như hắn nhận ra điều đó, hắn nói tiếp:
“Tôi đã vào Sài Gòn và tôi đã hiểu các anh.”
Nói xong anh ta bước đi ngay.
Quí vị quí bạn thấy không, qua thái độ của anh chàng gọi là cán bộ thông tin hay quản giáo vừa rồi, cho thấy giữa những người cộng sản với nhau, họ cũng canh chừng nhau nữa, huống gì là chúng tôi.
Chúng tôi đến ngồi quây quần với các bạn cạnh chảo nước lá bàng như là cùng nhau giải khát, rồi thuật lại hai câu nói của anh ta cho các bạn nghe. Anh Thống nói:
“Tôi thấy thằng này tuy trẻ nhưng câu nói của nó đáng cho mình để ý lắm.”
Tôi góp thêm:
“Hoặc nó nói thật, hoặc nó xỏ mình. Nhưng quan sát thái độ của nó nhìn trước nhìn sau, và khi nói xong là vội vàng đi ngay, tôi nghĩ là hắn nói thật. Vì hắn nói hắn đã vào Sài Gòn, được hiểu là hắn đã nghe tại chỗ về mình, được thấy tận mắt về cuộc sống của người miền Nam mình rồi.”
Anh Lê Minh Luân (Đại Tá Không Quân) chen vào:
“Liệu trên đất Bắc xã hội chủ nghĩa 20 năm này có một thằng bộ đội trẻ dám nhận xét ngược với đảng của nó không?”
“Chính tôi cũng tự hỏi như anh.”
Anh Thống tiếp lời:
“Tôi vẫn tin, không phải mọi người trên đất Bắc này đều là cộng sản đâu. Riêng trường hợp thằng bộ đội này, tôi tin là hắn nói thật.”
Tôi tiếp lời anh Thống:
“Từ nay, anh em mình nên lắng nghe những mẫu chuyện của người dân quanh vùng mà mình gặp, tôi chắc là mình có thể tìm hiểu được ý thức chính trị của người dân đất Bắc xã hội chủ nghĩa này ra sao. Biết đâu mình sẽ ghi nhận được nhiều điều mà mình không ngờ như trường hợp thằng nhóc này cũng như với hai ông già rửa xe đạp hôm trước cũng nên.”
Xì xầm nhỏ to đến đây thì thằng cầm súng từ xa quát lớn:
“Đi làm đi. Thông tin cái gì đó?”
Chúng tôi không ai trả lời. Mạnh ai người ấy vác dụng cụ đào lỗ trồng cột tiếp. Anh bộ đội quản giáo quay lại sát chúng tôi:
“Các anh cẩn thận trong mọi tình huống.”
Nói xong là anh ta đến với tên võ trang. Có lẽ nảy giờ anh ta theo dõi chúng tôi to nhỏ với nhau nên anh ta sợ đến tai tên võ trang chăng? Thêm một câu nói giúp chúng tôi tin hắn không phải là người cộng sản cuồng nhiệt, nhưng nhất thiết phải giữ một khoảng cách nhất định khi tiếp xúc với bất cứ tên cộng sản nào.
Ngạc nhiên thứ ba.
Vì trại chưa có rau nên họ chỉ định 6 người đi mua rau ở chợ Yên Bái. Trong số này có tôi và anh Nghĩa. Một tên võ trang dẫn đi. Hắn đưa chúng tôi 3 cái đòn khiêng và 3 cái bao bố (loại bao gạo 100 kí lô), nghĩa là hai người một khiêng. Trên quảng đường đá lổm chổm chừng 6 cây số, chúng tôi đi ngang một trại. Nhanh tay lẹ chân tiếp xúc với anh bạn đang cuốc đất bên đường, chúng tôi được biết đây là Trại 1, giam giữ các anh cấp Trung Tá.
Đến bờ nam sông Hồng, hắn không đưa toán chúng tôi sang phà Ô Lâu qua chợ Yên Bái mà ghé vào khu nhà bên nay Sông Hồng mua khoảng 150 kí lô chuối xanh còn trên cây. Tôi trông thấy cây ớt hiểm chín đỏ mà phát thèm, thèm chất cay của ớt để kích thích khẩu vị. Tôi mon men đến ông cụ đang ngồi hút thuốc lào ở thềm nhà:
“Chào cụ. Cụ có thể cho tôi một trái ớt được không?”
“Ông ăn cay được không? Ớt này cay lắm đấy.”
“Dạ được.” Nói xong, tôi bước đến cây ớt cạnh thềm nhà. Ông cụ lên tiếng:
“Ông ngồi đây xơi nước. Tôi bảo con gái tôi nó hái cho ông.”
Vừa nói ông vừa kéo cái ghế nhỏ cho tôi ngồi, vừa rót chun trà:
“Hồng à! Con vặt (hái) cho ông này nắm ớt rồi gói lại đàng hoàng nghe con”.
“Cám ơn cụ.”
“Chè xanh đó. Xơi vào ông thấy thấm giọng và chống được cơn khát. Mùa hè của chúng tôi oi bức hơn trong Nam nhiều. Các ông chưa quen nên mau mệt lắm.”
Cô con gái đưa ông cụ một gói ớt lớn bằng cái chén ăn cơm. Ông cụ cho tôi hết gói đó. Tôi nói:
“Cụ làm ơn nói với bộ đội võ trang giùm, nếu không thì tôi không dám nhận.”
“Này anh bộ đội. Tôi cho ông này gói ớt đấy nhé!”
Ông chỉ nói thế chớ không xin phép tắc gì cả, chứng tỏ ông cụ xem thường hắn. Chừng như hắn cũng nễ ông cụ, không biết có phải do hắn “tán” con gái ông cụ mà hắn nễ không?
Sau lời cám ơn rối rít, tôi chạy lại các bạn đang may mấy bao chuối. Tôi với anh Nghĩa một khiêng. Anh Nghĩa nghiêm giọng:
“Ông cụ này có thiện cảm với anh em mình đó.”
“Đúng anh. Ông ta gọi chúng mình là “các ông” với ý kính trọng, chớ không như cái đám phụ nữ với con nít trong ngày đầu tiên trên đất Bắc mà mình gặp ở gần phà Ô Lâu. Tôi nghĩ là rồi đây người dân vùng này sẽ nhìn mình tốt hơn, và cư xử với mình tốt hơn. Rõ ràng là mình có cơ hội tiếp xúc với người dân, mình với họ sẽ hiểu nhau hơn. Nghĩ cho cùng, đây cũng là một hình thức chiến tranh chính trị mà.”
Mỗi hai người khiêng 50 kí lô. Dọc đường nghỉ ba lần. Sáu cây số chớ gần gủi gì đâu! Lần nghỉ thứ nhì do chúng tôi cố tình đi không nỗi để được dừng lại gần cổng Trại 1. Tiếp xúc chớp nhoáng ngang qua hàng rào, chúng tôi được biết thêm là tất cả các anh từ cấp Trung Tá trở xuống, họ đưa ra Bắc bằng tàu chở hàng cặp vào bến thành phố Vinh hoặc Hải Phòng, từ đó đưa lên vùng rừng núi Yên Bái này bằng xe lửa. Nhưng không phải tù chính trị được ngồi trong các toa hành khách đâu, mà là bị chúng nó nhốt trong các toa chờ hàng hóa súc vật kín mít, chỉ có những lỗ nhỏ sát trên nóc toa có không khí vào thôi. Anh Trung Tá Hùng, bộ tham mưu Tổng Cục Chính Trị bị suyển, lại trong tình trạng ngột ngạt trong toa chở hàng nên đã chết vì nghẹt thở trước khi đến trại này!
Số chuối xanh mua về, họ bảo các anh nhà bếp xắc từng khoanh rồi chẻ làm hai cho vào chảo, cho thêm muối và bột ngọt vào, quậy những thứ ấy vào nhau, gọi là “món ăn mặn” nhiều ngày của chúng tôi.